In Nederland heeft de rechter vandaag een beroep op de onwettigheid van de COVID avondklok toegewezen. De beweging die het beroep indiende werkt onder het motto ‘viruswaanzin.’ De reden van de uitspraak is het ontbreken van een wettelijke grond waarop de maatregel was genomen. Er ligt geen formele wet aan ten grondslag. De uitspraak leidt vermoedelijk tot splijtend onbegrip en stormachtige wetgevingsactiviteiten.
Verschillen roepen vragen op. Qua COVID-19 worden we eronder bedolven. Ik kijk naar verschillen tussen periodes binnen landen en naar verschillen tussen landen. Binnen landen zet ik twee periodes naast elkaar: weken 0 – 26 (het eerste halfjaar) en weken 17- 58 (de afloop van de eerste golf tot nu). Verschillen tussen landen bespreek ik aan de hand van getallen in de volgorde waarin de pandemie toesloeg, vandaag China en Italië. De verschillen die we willen kunnen begrijpen zijn bijvoorbeeld (i) snelheid, hardheid en perspectief van de genomen maatregelen (ii) de verschillen in samenhang tussen de dagelijkse aantallen besmettingen en sterfgevallen.
China
Hier begon het in december 2019. De top van de eerste golf was rond 17 februari, 6 weken na de eerste geregistreerde besmetting, 4 weken na de lock-down van Wuhan en 2 weken na de aangepaste afwikkeling van het ‘spring festival.’
Er is een enorm schaalverschil tussen links en rechts. Links zien we een doorsnee eerste golf van een pandemie die serieus wordt aangepakt: eerst exponentiële groei, gevolgd door exponentiële afname nadat maatregelen zijn genomen. Over heel China gerekend was de kans op overlijden tijdens de top van de golf 1 op 10 miljoen inwoners. Na afloop van de eerste golf (die wordt aangevuld met een eendaagse correctie) is de kans op overlijden door COVID op een slechte dag 2 op 1 miljard. In de schaal van de linkergrafiek (waarvan weken 17-26 samenvallen met de eerste tien weken van de rechter grafiek) zijn die kansen niet goed te zien. Maar in de structuur van de rechter grafiek is goed te zien hoe in China de aanpak van nieuwe besmettingen bij heeft gedragen aan het onder controle houden van de pandemie. Die aanpak lijkt te rusten op een combinatie van verschillende factoren. De ervaringen met SARS speelt een rol. De combinatie van een eeuwenoude sociale cultuur gericht op het aanzien van de groep waartoe men behoort (collectivisme) en een eveneens eeuwenoud politiek narratief waarin hiërarchische bestuursmacht is gecombineerd met de open toegang daartoe. In dat narratief is geen centrale plaats ingeruimd voor wat elders (waar de cultuur meer individualistisch van aard is of de bestuursmacht er op andere manieren gebruik van kan maken) wel human rights worden genoemd.
In de linker grafiek is geprobeerd de rode lijn (het aantal besmettingen) naar het aantal sterfgevallen te schalen. In China gedurende de eerste golf lukt dat bij de aanname dat 37 besmettingen tot 1 dode leidt. Ik merk op dat in de eerste twee weken de rode en de zwarte lijnen samenvallen en dat daarna de rode lijn voorafgaat aan de zwarte — ongeveer 17 dagen bij de afwikkeling van de eerste golf. Ik neem aan dat COVID in China een vorm van bestuurlijke urgentie opriep die heeft geleid tot aandacht voor testen en behandelen, zodat de dynamiek in besmettingen en overlijdens na een paar weken serieus kan worden genomen. Dat betekent dat waar ik zie dat de zwarte en de rode lijnen samenvallen er grote problemen zijn bij het registreren van besmettingen voordat die letaal bleken.
Italië
In januari werden geïsoleerde gevallen van COVID-besmettingen vastgesteld in Italie die alle konden worden teruggeleid naar Wuhan, ofwel meegebracht door Chinese touristen, ofwel door uit China terugkerende Italianen. De eerste ‘superspreader events‘ deden zich voor in februari in de wintersportgebieden. De introductie van COVID in Italië droeg bij aan de verspreiding in Europa via het wintersportseizoen dat een enigszins met het Chinese spring festival vergelijkbare logistieke dynamiek met zich meebrengt. De eerste besmettingen werden op 31 januari vastgesteld. De top van de eerste golf viel op 3 april, acht en een halve week daarna.
Voor Italië is er nauwelijke een schaalverschil tussen links en rechts. Op de toppen van de eerste en de tweede golf is kans op overlijden aan COVID in beide gevallen ongeveer 130 per 10 miljoen inwoners. In vergelijking met die kansen in China (waar vooralsnog alleen een eerste golf was) meer dan twee ordes van grootte verschil. De structuur van die eerste golf lijkt wel op de Chinese. Waar het serieus gaat afwijken is bij de tweede. Op 9 maart werd code rood aangegeven en op 22 maart gingen scholen en niet-essentiële winkels dicht. Op 3 juni gingen die weer open en op 13 oktober volgden opnieuw striktere regels.
Ergens in december 2020 begint de structuur van de tweede golf af te wijken van de eerst, zozeer zelfs dat ik voor die laatste periode wilde nagaan of er herschaling van de verhouding rood-zwart tot nieuwe vragen zou leiden. Wanneer de verhouding geregistreerde besmettingen/overlijdens van 1 op 47 naar 1 op 33 wordt aangepast komen de lijnen gedurende de laatste 9 weken in elkaars buurt, maar verdwijnt de regelmaat in de samenhang (rood eerst, zwart volgt een paar weken later) verloren te gaan.
Hierover kan ik natuurlijk voluit speculeren. Want mogelijk is er sprake van een nieuwe, Italiaanse, variant. Gelet op de vooraanstaande positie van de Italiaanse wetenschap neem ik aan dat als dat zo zou zijn het zou zijn opgemerkt en gepubliceerd. Met andere woorden, ook voor deze bewegingen zou ik, net als voor die in de Chinese grafieken, motto’s moeten vinden die het nabootsen ervan in speelgoedwerelden ondersteunt. Vuistregels die aansluiten bij wat we weten over de gewoontes die in de Italiaanse cultuur, politiek, economie en wetenschap dominant zijn. Daarover later, dit bericht is al te lang.