Serendipiditeit

door

in

Gisteren zag meneer Sum min of meer bij toeval op YouTube de weergave van een gesprek tussen Lawrence Krauss en Noam Chomsky. Het is opgenomen in 2015. Chomsky was toen 86 jaar oud en, zoals steeds, zo helder als glas. Hij vindt van alles, bijvoorbeeld dat terrorisme en de schendingen van mensenrechten moeten worden bestreden door iedereen. Intussen wil hij niemand overtuigen. Geen propaganda.

Wat hij vindt wordt gedreven door het besef dat “wij” in het Westen en “zij” in die andere regio’s de neiging hebben terrorisme en mensenrechtenschendingen in andere jurisdicties wél, maar in onze eigen gebieden niet te zien, niet te willen zien of niet te kunnen zien.

“Wij” en “zij” groeperingen ontstaan ook binnen regio’s. Het Robbers Cave experiment van Sherif liet in 1951 zien dat er voor pre-pubers maar weinig nodig is om die dynamiek aan te jagen.

Maar daarvan weten we maar weinig. Zeker wanneer we die kennis vergelijken met wat we inmiddels wel weten van het gedrag van kleine deeltjes en van (quantum) mechanica. Die kennis groeit exponentieel, maar vindt op het moment zijn begrenzing bij middelgrote moleculen. We worden teruggeworpen naar een toestand waarin we het moeten doen met more is different. Kennis over gedrag van individuen in groepen is van andere aard en weinig betrouwbaar. Dat is voor meneer Sum een belangrijk motief om aan een platform voor speelgoedwereldsimulaties te werken.

De heren Chomsky en Sum, zijn groot geworden in tijden waarin wanhopig naar verklaringen werd gezocht voor ontstaan en verloop van WWI (1914/18), de depressie (1929) en WWII (1940/45). Voor hen spreekt vanzelf dat de bijbehorende “wij-zij” dynamieken konden ontstaan op basis van propaganda voor “wij” en propaganda tegen “zij” en vice versa.

Kennis achter propaganda is dan ook van het grootste belang. In 1928 schreef Edward Bernays er een nog steeds relevant boek over, en in 1947 een samenvattend artikel van 8 pagina’s. Over het produceren van collectieve instemming (“the engineering of consent“). Een citaat doet vermoeden dat het één van de artikelen is die Trump daadwerkelijk gelezen heeft, en dat het net zo goed vandaag (73 jaar na dato) geschreven had kunnen zijn:

Today it is impossible to overestimate the importance of engineering consent; it affects almost every aspect of our daily lives. When used for social purposes, it is among our most valuable contributions to the efficient functioning of modern society. The techniques can be subverted; demagogues can utilize the techniques for antidemocratic purposes with as much success as can those who employ them for socially desirable ends. The responsible leader, to accomplish social objectives, must therefore be constantly aware of the possibilities of subversion. He must apply his energies to mastering the operational know-how of consent engineering, and to out-maneuvering his opponents in the public interest.

Het is allemaal een beetje eng. Ik zou het als amoreel terzijde hebben gelegd als ik het eerder was tegengekomen dacht meneer Sum. Maar de wereld is in een stadium waarin het nodig is geworden de mechanismen achter propaganda beter te begrijpen, te herkennen en waar nodig het hoofd te bieden. Bernays laat zien hoe complex en taai die materie is. Wie daar gevoelig voor is ziet dat hij een soort natuurlijke deep-state toestand herkent in elke vorm van democratie. Chomsky heeft dat veel later erkend en er een beeld van geschetst in een boek dat hij samen met Herman schreef.

De toevallige ontmoeting van Sum met Chomsky en Krauss opende voor hem de weg naar Bernays als aangever van een hele reeks kennisfragmenten die bijdragen aan succesvolle propaganda en die rollen kunnen gaan spelen in zijn speelgoedwerelden. Dat is dus een risico. Maar die kennisfragmenten werden node gemist in zijn opzet. Sum neemt een besluit: doorgaan. Als het gebruik van propagandatechnieken gevaarlijk is zijn de gevaren vermoedelijk nog moeilijker onder ogen te zien wanneer ze niet zouden kunnen worden nagebootst in gedrag van en in speelgoedwerelden.


Reacties

Eén reactie op “Serendipiditeit”

  1. […] 1930 was het belang van propaganda groot. In de VS beschrijft Bernays dan hoe effectieve commerciële propaganda in elkaar steekt. In Duitsland wist Hitler er wel weg […]