Eigenlijk is het idioot om te verwachten dat ik iets zou kunnen bereiken door het met behulp van speelgoedwerelden naspelen van politieke processen. Nota bene ook nog in verschillende culturen. De basisliteratuur over de vier gekozen culturen is divers, oud, en nieuw, en bijna eindeloos, en veelal op een hoog niveau van abstractie, soms zelfs zo onaantastbaar dat het afbeelden ervan binnen de cultuur verboden is.
Is het gekozen middel (de operationele speelgoedwereld) wel geschikt? Is het aantal details dat buiten beschouwing zal moeten worden gelaten niet te groot? En: is het naspelen van een cultuur wel verantwoord in morele zin?
Toen in 1615 bij een proces door de Romeinse Inquisitie een theorie van Galileo Galilei op basis van teksten in de bijbel als heiligschennende wartaal werd afgedaan werd een proces ingezet waarbij ‘waarheid’ er steeds nadrukkelijker een betekenis bij kreeg: hij bestond al heel lang als religieuze waarheid. Daar kwam nu de wetenschappelijke waarheid bij. Galileo’s proces laat zien dat die twee soorten waarheid elkaar kunnen tegenspreken. Maar wat bedoel ik daarmee?
Religieuze waarheden
Met culturen rond TBCM, de Islam, de american dream en de universele verklaring van de rechten van de mens in het achterhoofd definieer ik religie als een alomvattend bovennatuurlijk inzicht dat in een gemeenschap als bindend wordt aanvaard omdat men ervan uitgaat dat het deugt. Religieuze waarheid berust daarmee op een in een gemeenschap gedeelde moreel inzicht dat godsdienstig en/of filosofisch is gelegitimeerd.
Religieuze waarheden zijn tegelijkertijd cultureel bepaald en cultuurbepalend. Als de inzichten waaraan religieuze waarheden worden ontleend overeind moeten blijven in een veranderende wereld moet er geldig mee kunnen worden geredeneerd. Dan gaat het om geldig redeneren met de religieuze kernwaarden in een veranderende wereld. Daartoe zijn en priesters en/of geleerden nodig. Die koesteren en maken interpretatiemethoden, modellen, logica’s en wiskundes, en daarmee maken ze nieuwe religieuze waarheden.
Geldig redeneren op basis van axioma’s leidt in de wiskunde tot theorema’s. Ik neem die term over voor alle religieuze waarheden, ook de buiten-wiskundige. Met andere woorden: geldig redeneren op basis van culturele kernwaarden leidt tot religieuze theorema’s. Ik baande me hiermee een weg naar te kunnen spreken over TBCM-theorema’s, Islam-theorema’s, neo-liberale theorema’s en mensenrechtelijke theorema’s.
Wetenschappelijke waarheden
Met de resultaten van onder meer Galilei, Newton, Boltzmann, Darwin, Feinman, Von Neuman, Crick en Gazzaniga in het achterhoofd definieer ik wetenschap als tot doel hebbend de natuur op een reproduceerbare manier zo objectief als mogelijk is te beschrijven en te verklaren met behulp van de wetenschappelijke methode. Die poneert een verhaal dat een bepaald verschijnsel in een bepaalde context vanuit een bepaald gezichtspunt verklaart, om er vervolgens voorspellingen mee te doen en die dan weer te toetsen, door experiment of waarneming. Wetenschappelijke waarheid van een verklarend verhaal berust daarmee op de omstandigheid dat het al wel werd getoetst en herhaald, maar niet werd weerlegd.
Wetenschappelijke waarheden van verklarende verhalen zijn dus altijd onzeker. Ze betreffen steeds deelgebieden, waardoor er wetenschappelijke specialisaties voor zijn ontwikkeld. Als wetenschappelijke waarheden overeind moeten blijven in een veranderende wereld moet ook met hen geldig kunnen worden geredeneerd. Daartoe waren en zijn wetenschappelijke geleerden nodig. Die koesteren en maken wetenschappelijke interpretatiemethoden, modellen, logica’s en wiskundes. Daarmee maken ze dan nieuwe wetenschappelijke waarheden. De logica’s en wiskundes zijn verwant aan hun religieuze tegenhangers.
Net als bij religieuze theorema’s neem ik die term uit de wiskunde over voor de uitkomsten van alle geldige wetenschappelijke redeneringen. Met andere woorden: geldig redeneren op basis van wetenschappelijke waarheden levert wetenschappelijke theorema’s. Ik baan me hiermee een weg naar te kunnen spreken over sociaalwetenschappelijke theorema’s, politiek wetenschappelijke theorema’s, economisch wetenschappelijke theorema’s en natuurwetenschappelijke theorema’s.
Botsende waarheden
De kracht van een cultuur heeft een verband met het aantal personen dat zijn kernwaarden onderschrijft.
De kracht van een discipline heeft verband met het aantal van zijn bruikbare en robuuste wetenschappelijke theorema’s.
Botsingen ontstaan als culturele kernwaarden de expansie van een discipline dreigt in te perken of, andersom, als het aantal personen dat in de kernwaarden van een cultuur gelooft onder druk komt doordat die wetenschappelijk gezien niet houdbaar zijn.
3 gedachten over “Religieuze en wetenschappelijke waarheden”
Reacties zijn gesloten.