Ik blijf mezelf verbazen als ik denk aan de mate van zelfoverschatting die nodig is om een begin te malen aan het bouwen van een speelgoedwereld die de sociale krachten van de Chinese cultuur op het gedrag van het bestuur en het individu (en vice versa) kan nabootsen.
Misschien helpt het om te kijken hoe de bouwers van die cultuur hun bouwplannen hebben ingericht. Misschien valt dat van die complexiteit dan wel mee. Lenin wilden het Marxisme ook simpel houden en grossierde in oneliners. De oude democratie moet worden vervangen door de nieuwe (dit lijkt op wat de Nederlandse politici vandaag denken). De nieuwe democratie leidt naar éénstemmigheid. De wil van het volk is ondeelbaar. Een moeilijke opgave.
Daar kan wel iets op worden gevonden dacht Mao, door de besluitvorming te laten voorbereiden in groepjes van partijleden die onderling en intern van mening mogen verschillen, maar die met één stem naar buiten treden, en dat pas op het niveau in het hiërarchische partijbestel waar de besluiten vallen.
Ook dit lijkt wel een beetje op wat de Nederlandse kamer en regering nu (23 april 2021) aan het doormaken zijn qua éénheid van het regeringsbeleid.
Het lijkt er op dat Mao’s besluitvormingsproces in een motto kan worden gevat: binnen een groep die een besluit voorbereidt wordt vertrouwelijk gedebatteerd maar wordt de uitkomst door allen aanvaard en gedragen. Wie dat niet doet is strafbaar. Ik noem dit Mao’s rectificatiemotto.
Achter de omarming van dit motto gaat een hevige en goed gedocumenteerde strijd schuil die in 1941 en 1942 werd uitgevochten voor de letteren. Mao, Wang Shiwei en Ding Ling waren hoofdrolspelers. Het ging om propaganda met één gezicht. Daarmee verdween het individuele achter het collectieve en werd de vrijheid van meningsuiting gereduceerd tot vertrouwelijke voorvergaderingen.
Het lijkt erop dat we onder bepaalde condities (oorlog, pandemie-bestrijding) behoefte hebben aan nieuwe duidelijkheid over wanneer en hoe, wat wel en wat niet aan de orde kan worden besproken. Onze liberale idealisten moeten op zoek naar onze eigen rectificaties. Bestaande liberale culturele en juridische vormen (meningsuiting, levenssfeer) voldoen niet meer zo goed (COVID-getallen, Capitoolbestorming).
De Chinese aanhangers van hun Mao-rectificatiemotto zien ze als symptomen van oude democratie en verbazen er zich over dat het zo lang heeft geduurd voor ze acuut werden.