Weet je, honderd jaar geleden was propaganda geen vies woord. Het werd gekoppeld aan gezag. Propaganda verwijst naar de kunst van het overhalen. 2500 jaar geleden noemden we het welsprekendheid. De aandacht ging toen uit naar de spreker die een vaardigheid liet zien.
Nu. Wanneer je propaganda hoort denk je nu vooral aan een idee of ideaal dat je wordt opgedrongen, desnoods ongemerkt.
Rond 1930 was het belang van propaganda groot. In de VS beschrijft Bernays dan hoe effectieve commerciële propaganda in elkaar steekt. In Duitsland wist Hitler er wel weg mee voor zijn extreme identiteitspolitiek. En in China werden de Yan’an correcties uitgevonden die de facto een overweldigend propaganda-instrument bleken voor communisme aldaar.
Ik weet niet veel van die periode in China, maar stuitte via Google op een syllabus (waarin Ding Ling een bijrol speelt):
An example made: Wang Shiwei was a communist writer who strongly believed in social justice and was shocked at the coercion by CCP leaders, and their somewhat hypocritical lifestyle. He wrote an article to this effect and Mao backed other party leaders in condemnation of him, Mao suspecting him of being of the intellectual class (thinkers, not doers). Wang was subjected to a show trial after his last supporter, Ding Ling (a feminist writer) had abandoned him (under pressure). He was accused of anti party thinking and was given a life sentence, though executed in 1947 (in a very gruesome manner).
Internetbron, The Yan’an Period and the Xi’an Incident 1935-1945 (anonymous, https://ci.ioe.ac.uk/ gerelateerd) geraadpleegd op 22 april 2021
Ik geloof dat propaganda (Bernays, 1928) aanvankelijk iets was dat onafhankelijk van de inhoud van het over te dragen ideaal kon worden geleerd en bestudeerd. Zoals logica een kunst is die kan worden geleerd en bestudeerd, onafhankelijk van de inhoud van waarover wordt geredeneerd.
Wikipedia geeft een samenvatting van Bernays’ boek, waaruit ik citeer:
“The conscious and intelligent manipulation of the organized habits and opinions of the masses is an important element in democratic society. Those who manipulate this unseen mechanism of society constitute an invisible government which is the true ruling power of our country. We are governed, our minds are molded, our tastes formed, our ideas suggested, largely by men we have never heard of.”
Bernays expands this argument to the economic realm, appreciating the positive impact of propaganda in the service of capitalism.
“A single factory, potentially capable of supplying a whole continent with its particular product, cannot afford to wait until the public asks for its product; it must maintain constant touch, through advertising and propaganda, with the vast public in order to assure itself the continuous demand which alone will make its costly plant profitable.”
Wikipedia geraadpleegd op 22 april 2021
Democratie, de markt én het communisme zijn vanuit propagandaperspectief de resultaten van één kunst, de kunst van de manipulatie, maar dan intelligent en gewetensvol. De resultaten van één kunst, maar dan onder verschillende condities. Is dat cynisme of realiteitszin, ketterij misschien?
Ik weet het niet. Wie in een ideaal gelooft kan daaraan vast blijven houden ondanks krachtig tegenspel.
Dat geldt niet alleen voor wie gelooft dat de regering Rutte ons intelligent, gewetensvol en democratisch manipuleert.
Dat geldt ook voor voor wie naar neonazisme tendeert.
En dat geldt ook voor Ding Ling, die in de jaren 1930 lid werd van de communistische beweging in China nadat haar echtgenoot was geëxecuteerd omdat hij de communisten steunde. Zij bleef haar hele leven het communistische ideaal (zoals ze dat in Yan’an mee vorm gaf) trouw, ook in die dagen dat de belangrijkste van haar persoonlijke opvattingen niet door de partijtop werden getolereerd. Haar (door en door ironisch) geïdealiseerde beschrijving van een communistisch vrouwenleven uit 1978 (Du Wangxiang) geeft een inkijkje in wat dat ideaal in Yan’an destijds moet zijn geweest. Toch is het geen aanklacht, ook niet nadat ze twintig jaar was kaltgestellt in Mantsjoerije.