Intelligente pionnen in speelgoedwerelden?

door

in

Meneer Sum had meneer Knoop zijn gang laten gaan met het knutselen aan COVID-19 data om zijn houding te kunnen bepalen. Omdat hij begrijpt een onderdeel te zijn van een complex systeem is Knoop begonnen te werken met een instrument dat daarop is voorbereid. Op 28 November geeft zijn NetLogo programma het volgende tableau:

Fig. 1 Tableau voor NLD per 24 November met COVID aanvankelijk als 13% dodelijk

De zwarte lijn geeft het absolute aantal nieuwe COVID-19 doden per week voor Nederland. De rode lijn geeft het aantal geregistreerde besmettingen, niet in absolute aantallen, maar in een lineair aangepaste vorm. In Fig. 1 geeft de rode lijn 13% van de absolute aantallen geregistreerde besmettingen. Eens in de vijf weken is een verticaal getrokken. De toppen van de eerste golf vallen rond week 15.

Bij een nieuwe pandemie als COVID-19 gaat de eerste vraag over hoe erg het is, of hoe dodelijk een besmetting naar verwachting is. COVID-sterfgevallen volgen op besmettingen. Een deel van die besmettingen is dodelijk. Een naïef middel om te zien hoe erg het is, bestaat eruit om de curves op elkaar te passen en te kijken bij hoeveel procent van de besmettingen ze samenvallen. Wanneer dat wordt geprobeerd is duidelijk dat het over elkaar leggen lukt in de eerste 25 weken van de pandemie. De pandemie ziet er dan trouwens uitzonderlijk gevaarlijk uit: de rode lijn past op de zwarte, wanneer die tot 13% van zichzelf is gereduceerd.

Maar vanaf week 25 gaat dat niet meer op. De vraag waarom niet is een belangrijke. Misschien helpt het om te proberen of een ander percentage de rode lijn laat samenvallen met de zwarte in de tweede helft van de figuur. Dat is geprobeerd in Fig. 2. Eigenlijk lukt het wonderwel om de rode lijn een vorm te geven zodanig, dat de zwarte hem echoot, met een tussenperiode van ongeveer 17 dagen. Nu is het percentage van de geregistreerde besmettingen dat leidt tot een sterfgeval teruggebracht naar minder dan 1%, namelijk 0.875 %.

Fig. 2 Tableau voor NLD per 24 November met COVID uiteindgelijk als 0.875% dodelijk

Dat is nogal een verschil, van 13% naar minder dan 1% dodelijkheid. Verklaringen daarvoor kwamen al eerder aan de orde. De meest belangrijke is dat voor het krijgen van betrouwbare dodelijkheidsratio’s via observatie de aantallen besmettingen volledig, nauwkeurig en betrouwbaar moeten zijn. En dat zijn ze helemaal niet, en zeker niet bij het begin van een onbekende pandemie.

Wat beide figuren met zekerheid laten zien is dat het mogelijk is om de curve te beïnvloeden. Daarbij spelen wetten, normen, kennis, moraliteit, draagvlak en (sociale en economische) kosten een rol. Voor Nederland laten de curves voorlopig zien dat de eerste golf collectief is weggewerkt, en dat de tweede weliswaar werd omgebogen, maar dat het onduidelijk is of die ombuiging zal doorzetten. Voorlopig lijkt het erop dat de daling tot staan is gebracht. Het is de moeite waard om de kijken naar of dit soort curves voor de rest van de wereld andere patronen laten zien.

Die patronen zijn dan het gevolg van hoe de burgers in jurisdicties zich opstellen. Daarover kunnen Knoop en Sum vermoedens ontwikkelen door om zich heen te zien. En die vermoedens kunnen ze uitspelen door hun speelgoedwereld te bevolken met intelligente pionnen.

Intelligente pionnen worden heel vaak ‘intelligent agents‘ genoemd. Knoop en Sum houden daar niet van, dat wekt maar de indruk dat niet de speler, maar het speelgoed zelf de verantwoordelijkheid heeft.

Computer says no?