Aanleiding
Uit een bericht van shownieuws.nl het volgende citaat van Instagram:
A post shared by Famke Louise on Sep 21, 2020 at 10:04am PDT:
NEE, IK HOUD M’N ‘BEK’ NIET! #IKDOENIETMEERMEE Dit kan niet langer zo. Ik zeg ‘NEE’ tegen alle maatregelen totdat de overheid dit beleid controleerbaar kan rechtvaardigen. Ben je het met mij eens? Deel dit filmpje en maak er één voor je eigen omgeving. Alleen samen krijgen we de overheid onder controle. #IKDOENIETMEERMEE. Power to the people!
Dit alles, midden in een opleving van de pandemie, naar aanleiding van de voorschriften over de anderhalve meters, de kroegen die om middernacht dicht moeten en een maximale groepsgrootte die van 100 naar 50 zakt. Famke Louise is een influencer. Ze verdient de kost via het aantal volgers dat op Instagram haar berichten bekijken. Ze is 21 jaar oud. Haar scholingsniveau reikt naar een afgebroken opleiding tot schoonheidsspecialiste. Ze heeft op Instagram een miljoen volgers en op YouTube 347 duizend abonnees. Aan dat miljoen volgers laat ze op 21 september met het geciteerde bericht weten dat ze niet meer meedoet met de COVID-19 maatregelen.
Wie de moeite neemt ziet op YouTube een filmpje van 6 minuten dat Famke Louise plaatste op 3 juli van dit jaar. Het is een eigenlijk hartverscheurend bericht van een onzekere en goedwillende jonge mevrouw over dat het beter met haar gaat en dat ze vanaf nu de filmpjes niet als interview maar solo gaat maken omdat ze zich dan veiliger voelt en meer authentiek zichzelf kan zijn. Meneer Sum vermoedt dat ze is aangemoedigd om de #ikdoenietmeermee beweging op de kaart te zetten. Dat dat haar aardig is gelukt. En dat ze daar nu spijt van heeft omdat ze een betere (minder risicovollere) weg had kunnen vinden om de broodnodige aandacht voor het behandelen van de coronafrustraties (die natuurlijk superbreed worden gevoeld) effectief over het voetlicht te krijgen. Want het is gevaarlijk om een miljoen jongere volgers aan te moedigen om de COVID-maatregelen in de wind te slaan, met name op het moment dat het aantal besmettingen weer exponentieel is gaan groeien.
Propaganda in tijden van sociale media
De drijfveren om te overtuigen zijn de drijfveren om propaganda te maken. Die kunnen opmerkelijke verschillen laten zien. Meneer Sum heeft er drie in gedachten: (i) het (door de belanghebbende) gehoord willen worden door wie de touwtjes in handen hebben en moeilijk luisteren, (ii) de voordelen (voor de maker) verbonden aan het vergroten van klantenkring en volgersschare en (iii) de voordelen (voor de intrigant, de social engineer) in dit geval verbonden aan de sociale onrust die het opjagen van tegengestelde overtuigingen teweeg brengen. Dat laatste (het opjagen van sociale onrust) genereert aandacht. En aandacht is wat belanghebbenden, makers en intriganten allemaal najagen. Propaganda is dan ook van alle tijden en heeft het vermogen sociale omwentelingen te bevorderen.
Hoe dat vermogen gaat uitpakken in tijden waarin de informatievoorziening in handen komt van wie de sociale media bespelen (ons allemaal dus) is van belang, maar vooralsnog onduidelijk. Misschien iets om meer aandacht aan te besteden bij het onderwijs?