Een COVID-19 tussenrapport (1): Paniek

door

in

Dit wordt een lange reeks verhalen over de vragen die CVOVID-19 stelt en stelde, en over de antwoorden die de data van de eerste 41 weken van de pandemie geven, en over de vragen die deze weer oproepen. Het zijn tussenrapporten. Ze volgen op de data-analyse en gaan vooraf aan de experimenten met speelgoedwerelden om de opgeroepen vragen nader te onderzoeken.

Ze vatten daarmee de resultaten (tot vandaag) van mijn COVID-19 project samen en geven een indruk van wat door een burger valt af te leiden uit de geregistreerde gegevens over besmettingen en doden per dag.

Die gegevens zijn ontleend aan een EU database en verwerkt vanaf 31 december 2019 tot en met 13 oktober 2020. Dat zijn 41 weken. Om te kunnen vergelijken zijn 9 jurisdicties gekozen. Aanvankelijk (landencodes in alfabetische volgorde) BRA, CHN, DEU, FRA, GBR, KOR, NLD, USA en ZAF, later is FRA vervangen door IRL (ook Europees maar sinds 15 september met een regulering die aansluit op een routekaart).

Aanleiding

Het is week 42 van de COVID-19 pandemie. Nederland zit met de rest van Europa in (het begin van?) de tweede golf. De ziekenhuizen lopen weer vol. Nieuwe gedeeltelijke lock-downs worden her en der bevolen. Reikhalzend wordt uitgezien naar het beschikbaar komen van werkzame vaccins. Vandaag heeft de Hindustan Times een hoopgevend bericht:

The Beijing-based Sinovac Biotech’s vaccine — called CoronaVac — is being offered in the city of Jiaxing to care givers, especially epidemic-prevention workers, public service personnel and port inspectors, and will eventually be offered to regular citizens, the state media reported on Friday, quoting officials […] The Sinovac vaccine is in late stage trials in Brazil, Indonesia and Turkey, and the company has said that an interim analysis of phase 3 trial data could come as early as November, news agency Reuters reported […] Last week, China announced it will join COVAX, an international initiative aimed at ensuring equitable global access to Covid-19 vaccines, becoming the largest economy to support the initiative so far.

Hindustan Times October 17 2020

China is dus ver met een vaccin en is bereid het te delen. Het nieuws zegt op de Nederlandse radio op dezelfde dag dat de Nederlandse regering niet van plan is een Chinees vaccin te gebruiken zelfs niet wanneer dat (getest en wel) op de markt zou komen.

Wat dit illustreert is dat het COVID-gebeuren niet slechts epidemiologische maar ook (naast de bekende sociale, economische en juridische kwesties) geo-politieke vragen oproept. Alvorens daar nader met simulatiespelen naar te kijken rond ik nu, na 41 weken, het op data-analyse gebaseerde gedeelte van dit project af met de tussenrapportage die nu volgt.

1. Paniek

Op 19 maart (in de tweede week waarin de pandemie dodelijke slachtoffers maakte in Nederland) sloeg de angst toe. De meest verontrustende modellen over hoe epidemieën verlopen deden de rondte. Al snel kwam de hockeystick te voorschijn. Ik laat er twee zien in Fig. 1. Het zijn twee exponentiële curves.

De eerste illustreert hoe de COVID-19 besmettingen zich over Nederland zouden uitbreiden wanneer de pandemie ongeremd zou voortgaan vanaf een eerste besmetting rond eind februari: heel Nederland (17 miljoen mensen) zou besmet zijn per 18 juni als het reproductiegetal bleef zoals het de eerste weken was: 2.39.

De tweede curve (zwart) laat zien hoe het COVID-19 dodental zou groeien als elke 140 besmettingen tot 1 dode zou leiden (de ondergrens van hoe er — gebaseerd op waarnemingen in Wuhan — op 30 maart over werd gedacht in Nature). Dat komt overeen met 0.7 % doden van het aantal besmetten. Het aantal doden zou 17 miljoen bereiken op 18 juli (als het aantal Nederlanders groot genoeg zou zijn geweest). Gegeven de omstandigheid dat er niet meer dan 17 miljoen Nederlanders zijn zou het aantal Nederlandse COVID slachtoffers onder genoemde aannamen ongeveer 120 duizend zijn. Voldoende reden voor zorg, vooral ook omdat die doden zich binnen een paar weken bij de ziekenhuizen zouden opstapelen.

Fig. 1 laat twee vormen van hetzelfde op een R0 van 2.39 model zien. De weergave schetst hoe 17 miljoen besmettingen worden voortgebracht door één besmetting. Dat duurt vanaf die éne besmetting op 29 februari (week 8) tot 18 juni (week 25). Dat is 17 weken, of iets meer dan 3 maanden. Alle reden voor paniek, en die ontstond ook. Toen de minister-president daar op 23 maart (dat is in week 12) om vroeg was heel Nederland bereid mee te doen.

Het beeld van Fig. 1 is bedreigend en contra-intuïtief tegelijkertijd. Het klopt ook niet met de werkelijkheid zoals die zich zou ontvouwen. Maar dat wisten we toen nog niet.

Zelf kwam ik op 19 maart in actie vanuit de overtuiging dat het verkrijgen van inzicht nodig is om me te kunnen gedragen als verantwoordelijk burger. De over elkaar en het internet buitelende inzichten van wat de Engelsen pundits en wij tv-experts noemen boezemden te weinig vertrouwen in om houvast te bieden.

Destijds dacht ik dat het weinig moeite zou kosten dat houvast te vinden.