Tot zover heb ik zoveel mogelijk inzicht ontleend aan twee reeksen van simpele getallen dacht meneer Knoop, de wekelijkse aantallen COVID-besmettingen en de wekelijkse aantallen COVID-doden. Ik kopieerde ze van de databanken die onmiddellijk werden ingericht zodra het duidelijk was geworden hoe het virus om zich heen greep en huishield. Het begon in Wuhan in de laatste week van 2019, als onbekende, Sars-achtige aandoening van een enkeling. In de eerste week van februari was het openbare leven in heel China aan banden gelegd en waren in Wuhan twee noodziekenhuizen met een capaciteit van rond 2.000 IC-plekken ingericht. Met andere woorden, in week 5 was het duidelijk dat er iets serieus aan de hand was.
| China USA France UK Netherlands Brazil | 3.77 3.55 3.5 3.33 2.65 2.2 |
Reproductiegetallen per week zijn belangrijk bij het begrijpen van pandemieën, vooral in de eerste weken. Ze geven dan aan hoe het virus zonder tegenmaatregelen om zich heen grijpt. Aannemende dat de manier waarop het virus werkt onafhankelijk is van het land waarin het de mensen besmet verwachtte Knoop dat hij een constante waarde voor het initiële reproductiegetal zou vinden. Maar zoals hij inmiddels al elders had laten zien zijn de waargenomen getallen per jurisdictie verschillend. Hiernaast staan die verschillen in een tabel. Hoe vallen ze te verklaren? De getallen zijn in aflopende grootte. De volgorde komt met een andere ordening overeen: China was het eerste, en Brazilië het laatste land dat COVID-19 zijn grenzen zag oversteken.
Een verklaring voor het afnemende initiële reproductiegetal kan zijn dat naarmate die oversteek langer op zich laat wachten de bevolking beter geïnformeerd raakt en zich voorzichtiger gedraagt. Bij die houding zou de manier waarop regeringsleiders zich opstellen van belang kunnen zijn. De verschillen tussen USA, Frankrijk en de UK enerzijds en Nederland (ook 1 week later) anderzijds zou mede kunnen worden verklaard door de aanvankelijk bagatelliserende (Trump, Johnson) of gepreoccupeerde (Macron, pensioenhervomingsperikelen) houding van de plaatselijke regeringsleiders van de eerste drie genoemde jurisdicties.
Meneer Knoop neemt aan dat R0 (het reproductiegetal in de eerste week van de pandemie) ongeveer gelijk is aan 4, en dat het mogelijk is om het nummer naar beneden bij te buigen met behulp van gedragsregels. Een strenge anderhalve meter samenleving zonder massabijeenkomsten en zonder samen zingen, schreeuwen en dansen, maar met regelmatig handen ontsmetten (verder: de maatregelen) blijken te werken.
Maar daarmee zijn ernstige sociale en economische gevolgen gemoeid. Hele economische sectoren moeten tijdelijk sluiten of zich aanpassen: (grote) sport-, religieuze-, culturele-, academische- en sociale evenementen en festivals gaan in hun traditionele vorm niet door. En in de jurisdicties waarin de maatregelen niet of te laat of halfslachtig worden genomen gaat de pandemie door of steekt de kop weer op.
Wat de eerste analyse van de getallen laat zien is dat de maatregelen werken, maar ook dat ze bijeffecten hebben die hele volksstammen ertoe bewegen ze te veronachtzamen of, in elk geval, verschillend te beoordelen.
Dat betekent, dacht Knoop, dat ik om te kunnen begrijpen hoe de pandemie zich zal ontwikkelen een beeld moet zien te krijgen van hoe groepsgedrag rond de maatregelen zich ontwikkelt in wisselende kaders van solidariteit, rechtsstatelijkheid, economische groei/krimp en evidentiegebaseerde oplossingsmogelijkheden.
Hiertoe, meent Knoop, kan ik speelgoedwerelden heel goed gebruiken.