Voor het nabouwen van sociale systemen moet ik besluiten nemen over hoe ik met behulp van algoritmen (die immers gepredestineerde effecten vertonen) toch het gedrag van mensen die zich autonoom wanen kan nabootsen.
Paul Rée publiceerde Die Illusion der Willensfreiheit in 1885 in Berlijn. De eerste twee hoofdstukken ervan dwalen rond op het internet in anonieme Engelse vertaling. Ik vat samen wat voor mij van belang is in twee bulletponts (de eerste met begin en eind van die vertaling en de tweede uit Bailey’s First Philosophy van 2006):
- To say that the will is not free means that it is subject to the law of causality. Every act of will is in fact preceded by a sufficient cause. Without such a cause the act of will cannot occur; and, if the sufficient cause is present, the act of will must occur. To say that the will is free would mean that it is not subject to the law of causality […] recapitulate: the character, the intentions, and the actions of every human being are effects, and it is impossible to assign blame or merit for effects (Rée 1885).
- Rée diagnoses our mistaken belief in free will as being the result of ignorance of the causes of our own actions. Because we do not see how our actions are caused, we fallaciously assume that they are not caused. Rée explores the implications for morality of the truth of this form of determinism. He argues that if all our actions are necessary effects of prior causes, then we cannot be held morally responsible for them: we cannot legitimately be praised or blamed for our actions […] our preferences themselves are to be explained as causal effects of our genetic inheritance and social upbringing […] (Bailey 2006).
Rée volgt een harde lijn van denken over predestinatie. Van mij mag hij, net als alle andere filosofen die zich met predestinatie bezighouden. Het probleem is dat filosofen zoeken naar echte waarheid (@realtruth) terwijl ik die voor het begrijpen van sociale systemen en hun dynamieken volkomen onbereikbaar acht. Met andere woorden ik heb er niks mee.
Dat neemt niet weg dat de harde lijn van predestinatiedenken en ook de behoefte aan @realtruth doorgaans serieus worden genomen bij het beoordelen van wetenschap. Kennis over sociale systemen ambieert niet aan die behoefte te voldoen omdat Rée gelijk heeft.
Zijn denken leidt er immers toe te moeten vaststellen dat ook zijn @realtruth en zijn denken illusies zijn waarvan we ten onrechte de neiging hebben aan te nemen dat ze oorspronkelijk zijn, en niet het effect van netwerken van achterliggende oorzaken die we niet kennen. We moeten het stellen met illusies.
Als we het dan moeten stellen met illusies, met verhalen, moeten we op zoek naar wat de beste zijn. Eigenlijk wisten we dat al wel. In de wetenschap zijn daarvoor methoden en specialisaties (disciplines) bedacht die streven naar @realtruth. In sociale systemen is dat streven er ook, maar die moeten worden aangevuld met verhalen over wat de beste methoden zijn om sociale systemen te (laten) runnen.
Rée heeft dus gelijk. Ook voor kennis over sociale systemen moeten we volstaan met illusies en verhalen. Mijn speelgoedwerelden vertellen verhalen en laten de effecten daarvan zien. Ik moet op zoek naar een methode om het beste kennisverhaal te kunnen kiezen uit die welke voorhanden zijn. Daarbij heb ik dus, in Rée’s termen, de meest bruikbare waarheidsillusie nodig. Die moet ik kunnen onderscheiden van @realtruth. Ik noem hem @proxytruth. Rée heeft me op een weg geholpen waarvan ik niet zeker ben dat hij er vrolijk van zou worden.
Ergo: @proxytruth is een illusie die een droom kan verbeelden die je kunt najagen. Als individu, (als in de American dream). Maar, denkend aan Le Bon, ook als groep, (als het kampioen willen worden van de fans van een voetbalclub). Ik denk dan ook aan netwerken van @proxytruths (meervoud) die in mijn speelgoedwerelden richting kunnen geven en helpen bij het kiezen uit opties.